Whatsapp Instagram Youtube

Bloq - Sızanaq Müalicəsi I Dermatoloq | Dəri Həkimi

Sızanaq Müalicəsi I Dermatoloq | Dəri Həkimi

Sızanaq Müalicəsi I Dermatoloq | Dəri Həkimi

ss

Akne vulgaris dəridəki tük follikulu və ona açılan yağ vəzi tərəfindən əmələ gələn pilosebaceous bölmənin ən çox yayılmış xəstəliyidir. Yeniyetməlik dövründə çox tez-tez rast gəlinən sızanaqlar insanların təxminən 85%də həyatının bir mərhələsində təsir edir.  Ən çox rast gəlinmə qızlarda 14-17, oğlanlarda isə 16-19 yaş arasındadır.  Nə qədər tez başlasa, bir o qədər şiddətli gedişli olur. Oğlanlarda qızlara nisbətən daha ağır ola bilər. 20li, 30lu yaşlarda da davam edə bilir.

 

 Sızanağa aid dəri simptomları əsasən yağ vəzilərinin dəridə cəmləşdiyi üzdə, sinədə və kürəkdə baş verir.  Bu simptomlar: tük follikulunda yerləşən qara və ya ağ qabarcıqlardan (komedonlardan), qırmızı bəzən iltihablı lezyonlardan, düyünlərdən və kistlərdən ibarətdir. Bu lezyonlar həssas və ağrılı ola bilər.  Böyük və dərin yaralar şişlik şəklində bəzən ömürlük çapıqlar buraxa bilər.

 

 Yetkinlik çağında lazımi müalicə alınmazsa, depressiya, özünə inamın azalması, sosial fobiya və həyat keyfiyyətinin azalması baş verə bilər.

 

 Sızanaqlar necə yaranır?

 Acne vulgaris sadə bir mikrob xəstəliyi deyil, birdən çox faktorun təsiri ilə baş verir. Bu formalaşmada tük kökündəki struktur qüsuru, həddindən artıq yağ (piy) ifrazı, Propionibacterium acnes (P. acnes) adlı mikroorqanizm və iltihablı vəziyyət rol oynayır.  Yeniyetməlik dövründə dəridəki piy vəzilərindən ifraz olunan yağın miqdarı hormonal təsirlə artır.  Sebum miqdarının artması tük follikulunda yerləşmiş P. acnes sayının artmasına imkan yaradır. Artan bakteriyaların meydana gətirdiyi bəzi fermentlər tərəfindən struktur olaraq dəyişdirilən sebum ətraf mühitdə iltihablı reaksiyaya səbəb olur. Bu reaksiyanın nəticəsini sızanaq lezyonları olan qırmızı qabarıqlar, düyünlər və kistlər yaranır. 

 

Sızanaqlarda hormonların təsiri

 Yağ vəzlərinin fəaliyyəti bir çox funksiyaları olan androgenlər kimi tanınan hormonların nəzarəti altındadır. Bu hormonlar kişilərdə və qadınlarda yumurtalıqlardan (yumurtalıqlar və testislər) və böyrəküstü vəzilərdən ifraz olunur. Sızanaq vulqarisi olan kişi xəstələrdə qanda androgen səviyyələri ümumiyyətlə normal həddədir, baxmayaraq ki, səviyyələrin artması ilə nadir hallarda olur. Qadınlarda polikistik yumurtalıq sindromu da sızanaqla əlaqəli ola bilər. Buna görə də, qadın xəstələrdə menstruasiya nizamsızlığı və ya kişi tipli tüklənmə (hirsutizm) ilə əlaqəli akne vulqarisinin olması halında, hormonal testlər aparmaq və əsas problemin olub olmadığını araşdırmaq vacibdir.

 

Sızanaqların kəskinləşməsinin səbəbləri hansılardır?

 Genetik meyl, isti hava şəraiti, tərləmə, ultrabənövşəyi şüalar və stress sızanaq vulqarinin klinik gedişatına təsir göstərə bilər. Bəzi dərmanlar (litium, kortizon preparatları və s.) və istifadə edilən kosmetik, makiyaj, qulluq məhsulları lezyonların görünməsinə və ya ağırlaşmasına səbəb ola bilər.

 

 Müalicə

 Unudulmamalıdır ki, sızanaqlar müalicə edilməli olan bir xəstəlikdir.  Yeniyetməlik dövründə çox rast gəlindiyi üçün onsuz da öz-özünə keçəcəyini düşünərək, bunu normal hesab edib müalicəsiz qoymaq düzgün deyil.  Psixoloji cəhətdən çətin bir dövrdə yaşanan bu xəstəliyin müalicəsində məqsəd mövcud simptomları azaltmaq, yeni səpkilərin yaranmasının qarşısını almaq və ən əsası qalıcı çapıqların əmələ gəlməsinin qarşısını almaqdır.

 

 Sızanaq vulqarisində müalicə seçimi yaşa, cinsə, klinik mənzərənin şiddətinə, sızanaqdan xəstənin psixoloji təsir dərəcəsinə və onun sosial vəziyyətinə görə aparılır. Buna görə də müalicə xəstədən xəstəyə dəyişir. Dərmanları müəyyən fasilələrlə dəyişmək, müxtəlif dərmanlar əlavə etmək və müəyyən fasilələrlə bütün dərmanlara nəzarət etmək lazımdır.

 

 Müalicədə qalıcı bir həll təmin etmək üçün dərmanların müntəzəm və uzun müddətli istifadəsi lazımdır. Sızanaq vulqarisinin müalicəsində ən erkən cavab bir ay ərzində alınır və təsirin davamlılığını təmin etmək üçün müalicə ən az 6 ay davam etdirilir.

 

 Müalicə zamanı istifadə edilən dərmanlarla yanaşı dərinin düzgün təmizlənməsi də vacibdir.  Dəriyə qulluq həssaslıqla aparılmalıdır.  

 

Son illərdə edilən araşdırmalarda və müşahidələrdə kənd yerlərində yaşayan insanlarda və qərb tipi qidalanmanın nizamlanmadığı sənayeləşməmiş cəmiyyətlərdə sızanaqlara daha az rast gəlindiyi müəyyən edilmişdir. Bu səbəbdən yüksək glisemik indeksli qidalar (şəkər və unlu qidalar, paxlalılar, kök, kartof və s.) xüsusən də çağımızda çox istifadə edilən “fast-food” qidalarının sızanaqların əmələ gəlməsində və şiddətlənməsində rolu olduğu vurğulanır.

 

 Sızanaqların əmələ gəlməsində qidalanmanın endokrin faktorlara təsir etdiyini və yüksək karbohidratlı qidaların hormonal təsirini daha erkən yaşlarda başladığını söyləyə bilərik. Qərb pəhrizində önə çıxan yüksək glisemik yükü olan qidalar serum insulin səviyyəsinin artmasına səbəb olur. Artan insulin piy vəzilərinin aktivləşməsinə və buna görə də yağlanmanın artmasına səbəb olan hormonların səviyyəsini artırır. Bu hormonlar həm sızanaqların əmələ gəlməsinə səbəb olur, həm də toxumalarda insulin rezistenliyinə səbəb olur ki, bu da digər problemlərə səbəb ola bilər.

 

 Süd və süd məhsullarının istehlakı ilə sızanaqların inkişafı arasında əlaqə olduğunu göstərən bir çox araşdırma var. İdmançıların istifadə etdiyi süd, kefir, qatıq, dondurma, zərdab və kazein kimi protein tozlarının proliferasiya və iltihaba səbəb olduğu və bu yollarla sızanaqları artırdığı düşünülür. Tərəvəz, meyvə və balıq yeyən insanlarda sızanaqlar daha az olur.

 

Etiketlər
Sızanaq dermatoloq Dəri həkimi

Şərhlər