Rozasea: Nədir, necə tanınır və necə idarə olunur?

Rozasea üzün mərkəzi hissələrində (yanaqlar, alın, burun, çənə) təkrarlayan qızarıqlıq, daimiləşən damarlar və bəzən sızanaqabən qovuqcuqlarla özünü göstərən xronik iltihabi dəri vəziyyətidir. Tam sağalma yox, amma düzgün yanaşma ilə simptomlar effektiv şəkildə nəzarət altına alınır.

Simptomlar

• Daimi və ya epizodik üz qızarması (flushing) və uzunmüddətli qızarıqlıq. 

• Görünən kiçik damarlar (telanjiektaziya).

• Akneə bənzər qovuqcuqlar və püstüllər (iltihabi lezyonlar).

• Bəzi xəstələrdə gözdə qızartı, yanma və quruluq — okulyar rozasea ola bilər.

• Nadirdə burun dərisinin qalınlaşması (rhinophyma).

Səbəblər və tetikçilər

Rozaseanın dəqiq səbəbi məlum deyil — genetik, damar reaktivliyi, iltihab, dəri mikrobiom dəyişiklikləri (məsələn Demodex mite) və bağırsaq-dəri əlaqələri kimi çoxsaylı faktorların rolu olduğu düşünülür. Xüsusi tetikçilər şəxsdən-şəxsinə dəyişir; ümumi tetikçilərə isti/içkilər, spirt, ətirli məhsullar, günəş, stress, ədviyyatlı qidalar və temperatur dəyişiklikləri daxildir. Tibbdə tetikçilərin müəyyənləşdirilməsi və uzaqlaşdırılması önəmlidir. 

Diaqnostika

Rozasea diaqnozu əsasən klinik əlamətlərə əsaslanır — dermatoloq görünüşə və xəstənin şikayətinə görə qiymətləndirir. Bəzən digər dəri xəstəliklərini (akne, seboreik dermatitis) istisna etmək üçün əlavə konsultasiya lazımdır. Göz əlamətləri varsa, okulyar müayinə tövsiyə olunur.

Müalicə prinsipləri

1. Dəriyə qulluğun optimallaşdırılması — yumşaq təmizləyicilər, nəmləndiricilər və hər gün geniş spektrli SPF 30+ mineral günəş qoruyucuları məsləhətdir. Ətir və sərt maddələrdən uzaq durmaq lazımdır.

2. Topikal dərmanlar — metronidazol, azelaic acid, ivermectin, brimonidine/oxymetazoline kimi preparatlar qızarıqlıq və səpələnməni azaltmağa kömək edir.

3. Oral terapiya — orta və ağır iltihabi hallarda qısa müddətli və ya aşağı dozalı antibiotiklər (məsələn, doxycycline) istifadə olunur. Yeni dərmanlar (narkotikformulyasiya dəyişiklikləri) və davam edən tədqiqatlar var; müalicə hər xəstəyə fərdiləşdirilir.

4. Prosedurlar — davamlı damarların və qızarıqlığın azaldılması üçün lazer və intensiv işıq terapiyaları effektiv ola bilər; rhinophyma kimi struktur dəyişikliklər cərrahi müdaxilə tələb edə bilər.

Həyat tərzi və gündəlik məsləhətlər

• Öz tetikçilərinizi (günlük jurnal ilə) müəyyən edin və onlardan çəkinin.

• Günəşdən qorunma (hər gün SPF) və yumşaq, qələvi olmayan məhsullar seçin.

• İsti duşlardan, alkoqoldan və çox ədviyyatlı qidalardan ehtiyat edin.

• Stress idarəsi (məşq, nəfəs texnikaları) faydalı ola bilər.

Qısa tez-tez verilən suallar (Q&A)

• Rozasea keçirmi? — Tam sağalma yox, amma simptomlar kontrola alınmaqla keyfiyyətli həyat mümkün olur.

• Makiyaj istifadə edə bilərəmmi? — Həssas dəri üçün nəzərdə tutulmuş mineral makiyajlar və kamuflyaj məhsulları qızarıqlığı örtməyə kömək edə bilər; lakin məhsulların tərkibini yoxlayın.

• Gözlərim təsirlənibsə? — Okulyar simptomlar üçün dermatoloq və oftalmoloqla birlikdə müalicə vacibdir.

Nəticə və çağırış

Rozasea geniş yayılmış, amma düzgün diaqnoz və fərdi müalicə planı ilə uğurla idarə oluna bilən xəstəlikdir. Əlamətlərdən hər hansı biri sizi narahat edirsə, dermatoloqa müraciət edin — professional qiymətləndirmə və fərdi müalicə planı həyat keyfiyyətinizi yaxşılaşdıra bilər.