Yanıqların müalicəsi | Yanıq zədələri

ss

Bədənimizin dərisi həddindən artıq istiliklə qarşılaşınca zərər görür və reaksiya verir, dəri hüceyrələri o bölgədə ölür. Yanıq istiliyinin şiddətinə və müddətinə görə yanıq sahəsi genişlənir. Çox şiddətli yanıqlarda tam qat dəri travması meydana gəlir və dərinin altında olan toxumalarda zərər görür. Yanıqlar günəş və isti su kimi xarici faktorlarla yanaşı, kimyəvi məhsulların təsiri ilə də meydana gələ bilər.

Yanıqların dərəcələri necə müəyyən olunur?

Yanıqların müalicəsinə başlamazdan öncə,meydana gəlmiş yanıq bölgə qiymətləndirilməlidir. Dərəcələndirmə, yanığın dərinliyinə görə müəyyən edilir.
1- Birinci dərəcə yanıq: Səthi bir yanıq olaraq müəyyən edilir, dərinin qızarmasına səbəb olur.

2- İkinci dərəcə yanıq: Dəri qalınlığının bir qisimi yanmış olur və dərinin altında su toplamasına səbəb olur.

3- Üçüncü dərəcə yanıq: Dərinin üst layı, yəni tam qat yanır. Dəri ağ, incəcik olur və kövrək bir həssaslığı vardır.

4- Dördüncü dərəcə yanıq: Üçüncü dərəcədə yanıq kimi amma dərinin altında olan toxumaların (oynaqların, sümüklər, tendonalr, vs.) da artıq zərər görmüş dərəcəsidir.

Yanıq müalicəsində ilk yardım nədir?

Hər kəsin ilk yardım biliklərindən bildiyi kimi yanığa səbəb olan bölgədən əvvəlcə uzaqlaşmaq lazımdır.Sonra yanıq bölgənin təmiz qalmasını təmin etmək zəruridir. Bu sadə qayda ilə yanıq müalicəsinə başlanğıc edilmiş olur. Məqsəd yanan bölgədə meydana gələ biləcək infeksiya və sərtlik kimi problemlərin qarşısının alınmasdır. Əgər yanıq böyük sahəni əhatə edirsə, dərhal xəstəxanaya müraciət lazımdır.

Birinci dərəcə yanıq müalicəsində nə etməli?

Bu tərz yanıqlar çox səthi yanıqlar olduğu üçün 1-2 həftə içərisində öz-özünə sağalır.Ehtiyac varsa ağrıkəsici təyin oluna bilər.

Ikinci dərəcə yanıq müalicəsində nə etməli?

İlk addim zərər görmüş insanın rahat ola biləcəyi pozisyona gətirilməsidir. Su toplaması görülən bölgələr və sonra bütün yanıq bölgə antiseptik yara baxım məhlulu ilə təmizlənir və sarğı edilir. Əgər dəri itkisi və dərinin altındakı toxumalar zərər görmüş isə həkiminizlə görüşüb taktikanızı müəyyən etmək faydalıdır. Yanıq, ümumiyyətlə 2-3 həftə içərisində yaxşılaşır. Əgər yanıq bölgədə ölü dəri var isə, doktorunuzun qərarı ilə dəri köçürülməsi etmək mümkündür.

Üçüncü dərəcə yanıq müalicəsində nə etməli?

Həkim tərəfindən və klinik şəraitdə ölü toxumalar cərrahi təmizlənməli,dəri defektı olan sahələrə dəri köçürülməlidir. Sağalma 2-3 həftə içərisində tamamlanır.

Əlavə cərrahi müalicəyə ehtiyac varmı?

Yanıq xəstələrinin çoxunda bir neçə əməliyyat ehtiyacı ola bilər. Bəzən yanmış əllərdə aylar və illər keçdikcə kontrakturlarin inkişafı və bu kontraktürlerin ləğvı üçün əməliyyatlar icra oluna bilər.

Yanıq yarasının ilkin müalicəsində yanaşma nədir?

Yara təmizləndikdən sonra yanığın dərinliyi qiymətləndirilir. Tam qalınlıqda olmayan yanıqlar,yəni qismən yanmış dərilər müəyyən zaman keçdikdən sonra sağalır. I dərəcə yanıqlar 4-7 gündə, II dərəcə yanıqlar isə 2-4 həftədə sağalırlar. Bu dövrlərdə yanıq yarası uyğun şəkildə bağlanaraq xarici mühitdən qorunur.Səthi yanıqlarda yanıq yarasını qalıcı bir sarğı ilə erkən dövrdə bağlamaq ən uyğun üsullardan biridir. Əgər yanıq sahəsi kiçiksə, xəstənin ev şəraiti uygunsa,yaranin dərinliyinin qiymətləndirilməsi üçün ambulator müalicəyə göndərilir. Əgər bu şəkildə təqib ediləcəksə, xəstə həftədə ən az 2 dəfə görülməli, infeksiyon əlamətlərinin tanınması və qidalanma rejimi nəzərə alınmalıdır.

İkinci yada üçüncü dərəcə yanıqlarda analjezik, lokal topik antibiotiklə krem tətbiqi və tetanoz immunprofilaktikası olunmalıdır. Erkən dövrdə körpə və kiçik uşaqların pörtlədilmiş yanıqlarının dərinliyini qərar vermək çətindir. Yaşlı xəstələrdə yanığın dərinliyini təyin etmək yetkin və uşaqlardakı yaraların dərinliyini təyin etməkdən daha uzun zaman alır.

Yara başlanğıcda serum fizyolojikle yuyulur və təmizlənir. Əgər yara çirkli isə yüngül bir sabunla da yuyula bilər. Antiseptik maddələrin istifadə edilməsinə ehtiyac yoxdur. Yaraya hər hansı bir müdaxilə edilmədən əvvəl xəstəyə ağrı kəsici verilməsi yaxşı olar.Yaradan xarici cisimlərin çıxarılması, geyimlərin uzaqlaşdırılması ilk qörülən tədbirdir. Yanık bölgə çirkli, çirklənmiş və infekte deyil isə Buller patlamamışsa, o zaman yalnız içində toplanan maye bir şpris köməyi ilə boşaldılır və bül pərdəsinin altdakı zəmin üzərinə yapışması təmin edilər. Beləcə yanıq yarası bioloji örtü ilə bağlanmış olar. Yanık bölgə çirkli, çirklənmiş, infekte və nəql və ya xəstəni soyma əsnasında Buller partlamış və sıyrılmışsa bül artıqları debride edilir.

Ilk qiymətləndirməni etmək məqsədi ilə yanıqla gələn xəstənin yanıq yaraları təmizlənməli, ölü toxumalar və partlamış Buller debride edilməlidir.
Bütün yanıq yaralarına soyutma və lazımlı isə eskarotomi tətbiq olunmalıdır. Bundan sonrakı mərhələdə yanıq dərinliyinə görə müxtəlif əməliyyatlar aparılır. Yanıqdan bir neçə gün sonra eksizyon və greftleme olunur.
Yaraların müalicəsində əsas olaraq yaranın :
yuyulması,
soyudulması
eskar toxumasına eskarotomi olunmasıdır.
Kimyəvi yanıqlar, radiasiya yanıqları, fosfor yanıqları kimi yanıqlarda dərhal erkən dövrdə yanıq yarası bolca su ilə yuyulmalıdır. Əgər müxtəlif turşu duzları ilə yanıq olmuşsa bunlar ilk once fırçalanır və daha sonra bolca su ilə yuyulur. Başlanğıcda fırçalanmadan su tökülərsə duzlar su ilə birləşib turşular meydana gətirərək daha geniş sahələrdə kimyəvi yanıq inkişaf edə bilər.

Yanıq yarasının soyudulması isə, yanmış dərinin ilk 30 dəqiqə içində soyudulmasıdır. Yanıq sahələrini axan soyuq bulaq suyuna 10-15 dəqiqə müddət ilə tutulması ilə və ya soyuq suda isladılmış kompreslərlə də soyudula bilər. Vücudun geniş sahələrini tutan yanıqlar üçün əsla xəstə duşa salınmaz ya da geniş sahələrə soyuq qoymaq olmaz. Soyutma yalnız yanıq bölgəsinə tətbiq olunmalıdır.Əks təqdirdə bütün bədənin soyudulması xəstədə ciddi istilik itkisinə yəni hipotermiye səbəb olur. Soyutmada yenə əsla buz ya da buzlu su istifadə olunmaz. Buzların istifadəsi yanıq yarasının əlavədən soyuq yaralanmasına səbəb olur və daha çox ziyana uğrayır. Soyutma bir başqa faydasıda ağrını azaltmasıdır.

Yanıq yarasının müalicəsi və sarılması.

Yanıq yarası müalicəsi yanığın dərinliyinə görə planlanır. Yanıq yarasına qoyulan sarğılar klassik olaraq açıq ya da bağlı sarğı olaraq iki qrupa bölünürdü. İkinci dünya müharibəsindən sonra olduqca məşhur olan ancaq indiki vaxtda məşhurluğunu itirən açıq sarğı metodundan artıq demək olar ki kiçik yanıqlar xaric heç istifadə olunmur.

Yanıq yarasının açıq sarğı ilə müalicəsi

Yanıq yarasında Buller debride edildikden sonra səthə Povidon yod% 10, Rifampisin ampul, Gümüş nitrat% 10 kimi məhlullar sürülərək qurudulur. Quru və qalın qabıq yaradıldıqdan sonra yara yalnız təqib edilərək açıq buraxılar. Bir müddət sonra yara epitelize olduqca qabıq yavaş yavaş qalxmağa başlayır. Yanıq yarasının açıq buraxılaraq müalicəsi bir çox risklərə və ağırlaşmalara yol açar. Yarada qurumaya və ayrılmalara səbəb ola bilər. Yalnız birinci dərəcə yanıqlar və ya səthi ikinci dərəcə kiçik səth sahəsi olan yanıqlar açıq buraxıla bilər. Sarğı qoyulması çətin olan üz, boyun və ya əldəki kiçik yanıq yaralarının müalicəsi məqsədi ilə krem ya da məhlullar sürülərək açıq buraxıla bilər.

Yanık yarasının bağlı sarğı ilə müalicəsi

Prinsip olaraq bütün yanıq yaraları bağlı olaraq müalicə olunmalıdır. Antibiotiklə ya da yağlı kremlər tətbiq olunduqdan sonra yara tənzif və ya petlerle sarılaraq bağlanılmalıdır. Yanıq yarası sarğı və müalicəsi yanığın dərəcəsinə görə təsnif və təsvir edilir.

- Birinci dərəcə yanıqlar ümumiyyətlə açıq bırakılır.Sarğı olunmaz. Yalnız simptomatik bəzi tətbiqlər edilə bilər. Ağrıkəsicilər ağızdan qəbul edilərək ağrı aradan qaldırılır əlavə olaraq yağlı krem və sakitləşdirici, yumşaldıcı kremlər sürtülə bilər. Antibiotik verilmir. Birinci dərəcə yanıqlar 7-10 günə sağalırlar.

- İkinci dərəcə yanıqlar 2-3 həftə içərsində sağalırlar. Dərin ikinci dərəcə yanıqlar bir az daha gec sağalırlar. Yanıq yarası serum fizyolojikle yuyulduqdan sonra ya uzun davamlı bağlama materiallarından biri ilə bağlanır. Ya da yanıq pomadlarından biri istifadə olunaraq hər gün dəyişdirilərək bağlı sarğı edilir. Bu materiallar ikinci dərəcə yanıqlarda müalicə məqsədiylə yara yaxşılaşana qədər istifadə edilir. Üçüncü dərəcə yanıqlarda isə əməliyyata qədər keçən müddətdə eskar toxumasını infeksiyona qarşı qorumaq ya da yerləşmiş infeksiyası müalicə etmək məqsədi ilə istifadə olunur. Eskar eksizyonu edilmişsə əməliyyatdan sonra otogreft uygulanana qədər keçən müddətdə dəri defektli sahələri örtmək üçün istifadə edilər.

Yanıq sarğılarında istifadə olunan sarğı materialları əsas olaraq 4 qrupda toplanır

1- Adi materiallar

2- Biyosentetik materiallar

3- Bioloji materiallar

4- Digərləri

1- Adi materiallar

a- Yağlı və ya antibakterial pomad, krem və məlhəmlər

Birinci dərəcə yanıqlarda ümumiyyətlə klassik bir sarğıya ehtiyac olmaz. Simptomları azaltmaq üçün tərkibi "Dexpanthenol% 5" olan Bephantol krem və tərkibi "Lidocain% 5" olan Anestol pomad istifadə oluna bilər. Ikinci dərəcə yanıqlarda infeksiya ya da çirklənmə varsa bakteriyalara qarşı olan materiallar istifadə edilir.

Yara müalicəsində ən çox istifadə olunan topik antibiotiklər bunlardır: Silverdin krem və ya Silvadene krem (% 1 lik Gümüş Sulfadiazin), Sulfamylon krem (mafenide ACETATE), Furacin pomad və ya Betadin pomad (% 10 povidon iyod). Yara təmizləndikdən sonra bu kremlərdən biri yara səthinə tətbiq olunur. Başlanğıcda gündə iki dəfə tətbiq olunan bu kremlər yara yaxşılaşmağa başladıqca gündə bir dəfə ya da iki gündə bir dəfəyə endirilərək tətbiq olunur. Yanıq əl və ayaq yəni ətrafların lazımlı sarğılarından sonra mütləq elevasyona(yüksekde tutulmalı) alınmalıdır. Beləcə meydana gələcək şiş nəzarət altına alınır və azaldılır. Hətta ətraflarda olan yaralarda bu çox vacibdir. Ancaq bu immobilizasyon davamlı və uzun sürmemeli, ən qısa müddətdə fiziki hərəkətlərə və fizyoterapiyaya başlanmalıdır. Dərin yanıqlarda erkən eksizyon və greftleme edildikdən sonrada erkən olaraq hərəkətlərə və fizyoterapiye başlanmalıdır.

b- hopdurulmuş tül və ya qazlı bezlər

Əgər yarada infeksiya ya da çirklənmə yoxsa antibakterial xüsusiyyəti olmayan yağlı materiallarla yara örtülebilir. Bu materiallara ümumiyyətlə "Tulli yağ" və ya tül gre "adı verilir. Yağlı olmasının xüsusiyyəti, ertəsi gün sarğı dəyişdirilərkən yağlı təbəqənin üzərinə qoyulan tənzif və pet kimi materialların yara səthinə yapışmasına maneə törədərək asanca yaraya zərər vermədən qalxmasını təmin etməkdir. Vazelin və parafin hopdurulmuş materiallar bu məqsədlə ən çox seçilən hopdurulmuş materiallardir. Əgər infeksiyon ya da çirklənmə varsa antibiotiklə ya da antibakterial fəaliyyəti olan farmakoloji maddələrin emdirildiği materiallar istifadə edilir.

Bunlar:
Terkibi Firma adı

Petrolatum jel hopdurulmuş tül Adaptic

Povidon yod hopdurulmuş tül İnadin

Klorhexidin hopdurulmuş tül Bactigrass

Framycetinsulfat hopdurulmuş tül Sofra-Tulli

Bizmuth tribromophenate hopdurulmuş tül Xeroform

Parafin hopdurulmuş təbəqələr Jelonet

Paranet

Branolind

Nitrofurazon hopdurulmuş qaz Furacinli tənzif

Vazelin hopdurulmuş qaz vazelinle tənzif

2- Biyosentetik materiallar

Son illərdə qismən qalınlıqdakı yanıqlarda ümumiyyətlə biosentetik materiallar istifadə edilməkdədir. Antibiotiklə kremlər yerinə tək başına incə film şəklindəki örtülər ikinci dərəcə yanıq müalicəsində tez-tez istifadə olunur.Dərinin çoxlu xüsusiyyətlərini daşıyan və tez-tez istifadə olunan incə film şəklindəki örtü materialları

Biobran
Op-site
Tegaderm
Epi-Lock
Omiderm
Biobrane; neylonlardan dürümlenerek çıxarılan və silikon bir membrana yapışıq olan kollagen peptidlerle örtülü bir örtü maddəsidir. Bu sarğı vəsaiti səthi yaraları örtmək üçün istifadə olunur. Bu şəffaf vəsait örtü olaraq tətbiq olunduqdan sonra yaraya yapışır və yara çöldən rahatca müşahidə olunur. Bəzən bunların altında bül şəklində maye toplana bilir.Əgər bu hal olarsa ya aspire edilir ya da material qısa müddət sonra yenisi ilə əvəz olunur. Başlanğıcda üzərinə təzyiqli sarğı tətbiq olunur. Biobrane və ya bənzəri materiallar yaraya yapışaraq qalır. Daha sonra yerində buraxılar və epitelizasyon tamamlanana qədər bir daha çıxarılmaz. Yara sağaldıqca örtü yavaş yavaş yaradan ayrılır. Biobrane yaraya bir dəfə yapıştımı daha sonra üzərindəki sarğı sökülür atılır və əgər xəstənin xəstəxanada qalmasına ehtiyac yoxdursa bu şəkildə evinə göndərilə bilər. Əgər material yaraya yapışmırsa yanıq yarası düşünüldüyündən daha dərindir. Bu səbəbdən bu sarğı sistemi dərin yaraları səthi olanlardan ayırmağa da faydalıdır

3- Bioloji materiallar

Yanık yarasının bağlanılmasında bioloji materiallarda istifadə edilə bilər. Bunlar daha tez-tez otojen otogreft üsulu gecikdirilmiş 3dərəcə yanıqlarda eskar eksizyonundan sonra istifadə olunur. Bunlar müvəqqəti sarğı olaraq istifadə olunsada mütləq daha sonra bu sahələrin otogreftlerle bağlanılması tələb olunur.

Allogreft (Homogreft)
Amnion pərdəsi
Ksenogreft
Ksenogreftlerden ən çox donuzlardan əldə edilən epidermal və ya dermal greftlərdir. Bahalı olması və teminindeki çətinliklər ölkəmizdə bu materialın istifadəsini məhdudlaşdırır. Amnion pərdələri doğumdan dərhal sonra alınır və bəzi xüsusi əməliyyatlar keçirildikdən sonra yara örtülməsində bəzi mərkəzlər tərəfindən istifadə edilməkdədir.

Bioloji örtük olaraq ən çox seçim digər insanlardan əldə edilən allogreftlerdir (Homogreft). Tarixi çox köhnə olan bu texniki iki şəkildə istifadə edilməkdədir. Canlı ya da cansız olaraq homogreft bioloji sarğı olaraq olduqca geniş istifadə edilmişdir. Qısa müddətdə rejekte olması və təhcizatdakı çətinliklər istifadəsini azaltmışdır. Yanıq yaralanmasının ümumiyyətlə immunsupresif bir travma olduğu və homogreft tətbiqlərində rejeksiyon müddətini uzatdığı bilinən bir gerçəkdir
Yanıq xəstədən deyil başqa bir insandan canlı dəri Greftlərin əldə edilməsi və istifadə edilməsi olduqca cazibədar bir üsul olaraq görünməkdədir. Cazibədar görünməsinə baxmayaraq tək yumurta əkizləri xaricində qalıcı bir üsul deyil. Allogreftler xəstədə qalıcı olmamaqla bərabər yara bağlanmasını təmin edər. Bu müddət istəyə bağlı olaraq xəstənin ümumi vəziyyətinin təkrar əməliyyatlara icazə verəcək vəziyyətə gəlməsinə qədər uzadıla bilər. Toxuma qrupu yaxınlığı olan varlıqlarda bu müddət daha da uzundur. Yeni immunsupresiflerden FK506 ümid verici bir dərman olaraq araşdırmalarda istifadə edilməkdədir. Ancaq allogreft istifadəsinin bütün orqan transplantasyonlarında olduğu kimi diqqət yetirilməz isə HİV, Hepatit-B və bənzər bəzi virusların bulaşdırılması kimi əhəmiyyətli bir dezavantajı vardır.

4- Digər materiallar

Yaranın xüsusiyyətinə görə müxtəlif sintetik hazır materiallar seçilərək istifadə edilə bilər. Hələ də geniş olaraq yanıq yaralarında istifadə olunmurlar.

Müxtəlif xüsusiyyətdəki bu materiallar bu şəkildə təsnifləndirilir:

Kompozit örtülər
Köpüklər
Absorbanlar
Hidrojeller
Kserojeller
Hidrokolloidler
- Üçüncü dərəcə yanıqlar

Tam qalınlıqdakı yanıq yarasının erkən dövrdə bağlanılması, son 20 il içində yanıq müalicəsində qızıl standart olaraq qəbul edilməkdədir. Buna görə; dərin yəni tam qalınlıqda yanığı olan varlıqlarda cərrah cəhd edilərək eskar eksizyonu edər və dərhal sonra yara dəri Greftləri ilə bağlanır. Tam qat yanmış və canlılığını itirmiş dəriyə eskar adı verilir. Eskarın çıxarılaraq atılması və erkən dövrdə yara bağlanılmasının yanıqlı xəstələrdə ölüm riskini azaltdığı açıqca göstərilmişdir. Yaranın erkən bağlanılması ilə xəstənin xəstəxanada qalma müddəti qısalır və beləcə müalicə xərclərinin azaldır.Həmçinin reabilitasiya proqramlarına da erkən dövrdə keçilir.

Resüstasyon dövründə və vəziyyəti stabil olmamış xəstədə erkən dövrdə edilən müdaxilə uyğun deyil, ancaq müdaxilənin gecikdirilməsi də xəstəni infeksiya və sepsis riskinə salır. Erkən eskar eksizyonu və greftleme ideal olan yanaşmadır. Ciddi yanıqların müalicəsində erkən eskar eksizyonu və ardından yara bağlanılması yanıq mərkəzlərinin çoxunda əsas müalicə prinsipi olaraq tətbiq olunmağa başlandığından bu yana primer lokal yara müalicəsi və topik tətbiqlər əhəmiyyətini itirməyə başlamışdır. Əgər yanıq eskarının spontan ayrışmasını ya da zəmində granülasyon toxumasının meydana gəlməsini gözləyib daha sonra greftleme edilsə nəticə erkən eksizyon və greftlemeden daha pis olur. Gözlənərək greftleme edilən faktlarda hipertrofik nedbe və kontraktürler formalaşması daha ağır və daha sıxdır. Bununla birlikdə eksizyon əvvəli dövrdə və ya eksizyon cəhdi uzanacaqsa bu uzun gözləmə periodunda yenə bakterioloji təsirli agentlər infeksiyon riskindən qorunmaq üçün geniş istifadə olunur.

Erkən eskar eksizyonu

Eskar eksizyonu erkən dövrdə və ya gec dövrdə olmaq üzrə iki şəkildə edilir. Gec dövr eskar eksizyonuna eskar ayrılması adı da verilir və bu əməliyyat spontan reallaşar. Erkən eksizyon isə gerçək bir cərrahi əməliyyat olub 2 şəkildə edilə bilər. Tanjansiyel eksizyon və tam qat (fasya) eksizyon.

Eskarı bədəndən uzaqlaşdırmaq üçün qeyri cərrahi üsullarda istifadə edilə bilər. Bunlardan biri gözləməkdir. 3 həftə qədər gözlənildiyində eskar özbaşına ayrışmaya başlar və təkrarlayan köməkçi debridmanlarla eskar tamamilə uzaqlaşdırılır. Əməliyyata alına bilməyən xəstələrdə bu yol izlənilə bilər. Bir digər eskar uzaqlaşdırma yolu da enzimatik debridmandır. Bu məqsədlə Novuxol pomad və ya bənzərləri istifadə edilə bilər. Əl yanıqlarından bu enzimatik debridman xüsusilə faydalıdır.

Yanık yarasının bağlanılmasından əsas prinsip yaranın dəri Greft ilə bağlanılmasıdır. Əgər yanıq kiçik və funksional həm də kosmetik olaraq əhəmiyyətli bir bölgədə isə (əl arxası kimi) tək parça otogreft istifadə edilməlidir. Alınan dəri greftlerinin delinerek ağ şəklinə (məsh) gətirilməsi və ya genişləndirilməsi alınacaq sahələrin vəziyyətinə bağlıdır. Alınan dəri greftlerinde genişlənmə texnikaları, nəticədə azda olsa bir sıra izlər qoyur.

Kifayət qədər otogreft yoxsa yara "müvəqqəti sarğı" materialları ilə bağlıdır. Müvəqqəti sarğı materialı istifadə olunursa , daha sonra bu sahələrin otogreftlərlə bağlanılacaq kimi düşünülür.

Ümumi olaraq istifadə olunan müvəqqəti örtü materialları bunlardır:

- Silastik və ya digər maddələrdən çıxarılmış təbəqələr (Integra)

- Allogreft

- Ksenogreft

- Amnion pərdəsi

- Digər; məsələn: dermogreft vs kimi (Non-biyodegradable)

Bəzən bu materialların çatışmazlıq vəziyyətində xəstənin özündən alınan incə dəri Greftlərindən başqa istifadə olunan qalıcı örtülər isə:

- Kultur epiteli otogreftleri

- Deantijenize edilmiş allojeneik dermis (alloderm) bunun üzərinə otojen epidermis ehtiyacı vardır

- Kompozit ortü: silastik + mal kollajeni (integra) Burada da silastik çıxarıldıqdan sonra üzərinə otojen epidermis qoyulmaqdadır.

Yanıqda sistem və lokal yara infeksiyası

Yanıq xəstədə immun defekt inkişaf edər. Müalicə əsnasında bu defekt replase edilməz isə xəstə tək başına infeksiyayla mübarizə edə bilməz. Termal yaralanmaya məruz qalan xəstə həm eksogen həm də endogen infeksiyaya açıq vəziyyətdədir.

Yanıq xəstədə sepsise yol açan infeksiyon ocaqlar bu başlıqlar altında toplana bilər

1- Yanıq yarası florası

2- Qastrointestinal sistem florası

3- Digərləri (Üst tənəffüs yolu, sidik yolu, kateter infeksiyaları kimi)

İlk bacterial hücum beta-hemolitik streptococci'lar tərəfindən olur. Klinik olaraq az görülməsinə baxmayaraq bütün yanıqlarda tetanus immunprofilaktik peyvənd edilməlidir. Infeksiya ilə mübarizədə xəstələrin yeni mikro-orqanizmlərlə qarşılaşmasını qarşısını almaq üçün xəstələr "inkişaf etmiş və steril Ortamli yanıq baxım modulları" ndə yatırılarak müalicə edilir. Infeksiya varsa sistemli inkişaf etmiş antibiotiklər istifadə edilər. Lokal olaraq yara antibakterial maddələrlə sarğı edilər. Koagule olmuş dəri və yığılan eksudasyonlar mikroorqanizmlər üçün yaxşı bir mühitdir. Qram toxumada 105 bakteriyanın olması ciddi invazyon səviyyəsinə işarə edər və əsas əhəmiyyət buna verilməlidir. Mütləq erkən dövrdə eskar eksizyonu edilərək mikroorqanizmlər üçün ideal bir mühit olan yanıq eskarı bədəndən uzaqlaşdırılır. Eskar toxuması infeksiyanın avasküler bir rezervuarıdır. Bu bölgəyə sistemli antibiotiklər çata bilməz. Yenə yanıqlı xəstələrdə əhəmiyyətli bir sepsis səbəbi olan "Bakterial translokasyon" un azaldılmasına istiqamətli tədbirlər alınır.